Άγιος Νικόλαος Αχαΐας (Σπάτα)

ΔΑΣΟΣ ΣΤΡΟΦΥΛΙΑΣ – ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑ – ΛΙΜΝΗ ΠΡΟΚΟΠΟΥ – ΥΓΡΟΤΟΠΟΣ ΚΟΤΥΧΙΟΥ

Ένα μοναδικής αξίας οικοσύστημα απλώνεται στα δυτικά του νομού Αχαΐας γύρω από το δάσος της Στροφυλιάς, που είναι ένα από τα πιο μεγάλα δάση της Μεσογείου.

Τα 20.000 στρέμματα δάσους πεύκων, κουκουναριάς, μυρτιάς, ρεικιών και βελανιδιάς απλώνονται στα δυτικά του Αράξου, σε ζώνη παράλληλη με την παραλία της Καλογριάς, αποτελώντας καταφύγιο για την άγρια πανίδα και ορνιθοπανίδα της περιοχής και προστατεύονται από την διεθνή συνθήκη Ραμσάρ.

Στην αμμουδιά μάλιστα της Καλογριάς γεννούν τα αυγά τους και οι χελώνες καρέτα _ καρέτα.

Το δάσος της Στροφυλιάς χωρίζει σαν λωρίδα τη λίμνη του Προκόπου από το Ιόνιο Πέλαγος. Οι αμμοθίνες δημιουργημένες από τα κύματα και τα θαλάσσια ρεύματα δεν αφήνουν τα γλυκά νερά των χειμάρρων να βγουν στη θάλασσα, με αποτέλεσμα να σχηματιστούν η λίμνη του Προκόπου και η λιμνοθάλασσα του Κοτυχίου.

Τα γλυκά νερά των βιότοπων αυτών έλκουν σπάνια είδη υδρόβιων πουλιών που φτάνουν για να ξεχειμωνιάσουν, αλλά και πολλά αμφίβια και ερπετά.

Η περιοχή αποτελεί φυσικό ιχθυοτροφείο με λαβράκια, κέφαλους και χέλια και προστατεύεται και αυτή από την συνθήκη Ραμσάρ.

Στις όχθες της λίμνης υπάρχει παρατηρητήριο πουλιών.

Το σύμπλεγμα αυτό της Στροφυλιάς με την λιμνοθάλασσα Κοτυχίου και τη λίμνη Προκόπου εκτίνεται σε μήκος 15 χιλιομέτρων και συμπληρώνεται από τη λιμνοθάλασσα του Πάπα που από παλιά αποτελεί φυσικό ιχθυοτροφείο.

Στην περιοχή υπάρχουν και μερικά χαμηλά υψώματα με πιο σημαντικό τα Μαύρα Βουνά που έχουν ύψος 240 μέτρων.

Η περιοχή αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τόπους οικολογικού ενδιαφέροντος σε όλη τη Μεσόγειο και είναι προορισμός για πολλούς φυσιολάτρες επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Η ιστορία αρχίζει από το 5500 πχ όταν στην περιοχή μας κυριαρχούσαν τα πρώτα Πελασγικά φύλλα, οι ΛΕΛΕΓΕΣ και αργότερα οι ΚΑΡΕΣ που ελέγχουν το πέρασμα του Κάβο Μαλέα και το Μπουγάζι του Αράξου. Δημιουργούν την Βουπρασία χώρα των ΕΠΕΙΩΝ αναπτύσσοντας μεγάλο εμπορικό – οικονομικό κέντρο και υπέρλαμπρο πολιτισμό.

Γείτονας και ανταγωνιστής της Βουπρασίας χώρας μετά την 3η χιλιετία π.χ. είναι η Δυμαία χώρα. Τις ευδαίμονες αυτές χώρες διαρρέει και οριοθετεί ο πολυθρύλητος ποταμός Λαρισσός γεμάτος Ιστορία από τους ιστορικούς χρόνους μέχρι την επανάσταση του 1821.

Η μάχη της Ελίκης το 1089 π.Χ. με την νίκη των Αχαιών εναντίον των Ιώνων ήταν καθοριστική αφού απ’ αυτή την ομάδα των Αχαιών η περιοχή θα ονομαστεί Αχαϊα και οι κάτοικοι Αχαιοί.

Ο μεγάλος πολιτισμός της Αχαιομηκυναϊκής εποχής έχει πάρει διαστάσεις αυτοκρατορίας. Στην περιοχή μας Δ/Δ Ριόλου κυριαρχεί η Αρχαία πόλη Λάρισα, το όνομα της είναι πελασγικό και σημαίνει «Ακρόπολις». Ιστορικά αναφέρεται από τον Ηρόδοτο ότι αριθμούσε πολλές χιλιάδες κατοίκους, ήταν αρκετά εύφορη με μεγάλη εμπορική και οικονομική ανάπτυξη. Ακόμα αναφερόταν ως παγκόσμιο θρησκευτικό και πολιτιστικό λίκνο. Λάτρευαν την θεά Αθηνά την Λαρισαία και τον ποταμό της Λαρίσσο σαν θεό για την προσφορά του (νερό) και ζωοφόρο για την ανάπτυξη της ζωής.

Απ’ αυτήν την πόλη και τον ποταμό της ο Δήμος έχει την ονομασία ΔΗΜΟΣ ΛΑΡΙΣΣΟΥ.

Αργότερα οι Ρωμαίοι αποικίζουν την περιοχή και εκτελούν αποστραγγιστικά έργα για να ελέγξουν τον πλημμυρισμό της. Προς το τέλος των Ρωμαϊκών χρόνων εγκαθίστανται οι πρώτες οικογένειες Σλάβων που δημιουργούν μικρούς και διάσπαρτους οικισμούς.

Κατά την Φραγκοκρατία που ακολουθεί το αμυντικό σύστημα της περιοχής οργανώνεται καλύτερα. Εκτός από το «Τείχος Δυμαίων», κτίζεται ένας πύργος στο Κουνουπέλι και άλλοι στα αντικρινά βουνά της Μόβρης. Τον 14ο αιώνα αρχίζουν να σχηματίζονται κοντά στους Ελληνικούς και οι πρώτοι Αλβανικοί οικισμοί στην πεδιάδα. Ο τόπος αλλάζει συνεχώς κυριάρχους : Φράγκοι, Βυζαντινοί, Βενετοί, Τούρκοι. Η αβεβαιότητα οδηγεί στην ερήμωση και η περιοχή μεταβάλλεται σε ένα πυκνό δρυοδάσος.

Στην επανάσταση, στα Μαύρα Βουνά και στο δάσος της Στροφυλιάς οι κλέφτες είχαν καταφύγιο και από εδώ ξεκίνησαν πολλές από τις επιθέσεις κατά των Τούρκων. Μετά την επανάσταση πολλές οικογένειες από τα ορεινά κατεβαίνουν στα πεδινά και ιδρύουν μικρούς οικισμούς ανάμεσα στο δάσος και τις λίμνες. Τότε ιδρύονται και τα χωριά μέσα και έξω Γκέρμπεσι. Οι περισσότεροι που εγκαθίστανται εδώ είναι κτηνοτρόφοι γι’ αυτό προβαίνουν σε μερική αποδάσωση.

Αρχίζουν επίσης να λειτουργούν εντατικά και τα λατομεία λευκού λίθου ο οποίος γίνεται περιζήτητος στις οικοδομές της Πάτρας και της Δύμης. Τα λατομεία εκμεταλλεύεται η Μονή Χρυσοποδαρίτισσας. Το 1887 όμως δωρίζεται στο διάδοχο Κωνσταντίνο ως προσωπικό του κτήμα το δάσος της Μανωλάδας από την Κάτω Αχαΐα ως τα Λεχαινά, μήκους 35 χλμ, το οποίο απαρτίζεται από Βελανιδιές και Αγραπιδιές.

 Στον ίδιο παρέχεται και το ιχθυοτροφείο του Πάπα. Στο χωριό Λάππα, κτίζονται οι απαραίτητες εγκαταστάσεις (σημερινό Κέντρο Πληροφόρησης) για να μπορεί ο Κωνσταντίνος να τις χρησιμοποιεί ως βάση στις εξορμήσεις του για κυνήγι μέσα στο δάσος. Οι εργασίες για την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής επισπεύδονται και ένας σταθμός ιδρύεται κοντά στις βασιλικές εγκαταστάσεις του Λάππα.

Το 1923 καταργήθηκε η δωρεά και το κράτος δωρίζει την γη σε πρόσφυγες και ακτήμονες από τα γύρω χωριά. Ήδη το 1940 είχε αρχίσει να κατασκευάζεται το αεροδρόμιο στην καρδιά της περιοχής αλλά μέχρι την γερμανική εισβολή δεν είχε τελειώσει λόγω του ελώδους εδάφους που απαιτούσε μεγάλη προσπάθεια.

Το 1943 – οι Γερμανοί οργανώνουν καλύτερα την άμυνα της περιοχής γιατί περιμένουν απόβαση των συμμάχων στην δυτική Πελοπόννησο. Στα υψώματα των Μαύρων Βουνών και του Κουνουπελίου εγκαθίστανται πολυβολεία, λαξεύονται αποθήκες πυρομαχικών στους βράχους και η είσοδος του Πατραϊκού κόλπου κλείνεται με νάρκες. Τα έργα αυτά επιφέρουν καταστροφές σε αρχαίες θέσεις όπως στο Τείχος Δυμαίων όπου το πολυβολείο εγκαθίσταται μέσα στην Μυκηναϊκή ακρόπολη και μέρος του Τείχους καταστρέφεται για να περάσει ο δρόμος προς την κορυφή.

Όλα αυτά τα γεγονότα απρόβλεπτα από την ιστορία θα σηματοδοτήσουν την γέννηση ενός νέου οικισμού και θα οριοθετήσουν μία νέα ιστορική εποχή στην περιοχή του Λάρισου ποταμού. Θα συμβάλλουν στην δημιουργία ενός δήμου του Δήμου Λαρίσσου.

Στην περιοχή της Αχαΐας, έχει πλέον διαπιστωθεί η παρουσία του τροφοσυλλέκτη παλαιολιθικού ανθρώπου, μετά από αρχαιολογική έρευνα, σε δύο γειτονικές θέσεις στους πρόποδες του όρους Μόβρη, πλησίον του Ελαιοχωρίου του σημερινού Δήμου Δύμης, όπου βρέθηκαν ξάστρα, λεπίδες και άλλα παλαιολιθικά εργαλεία.

Ωστόσο, πολύ πλουσιότερα είναι τα αρχαιολογικά ευρήματα σε περισσότερες από 70 προϊστορικές θέσεις, με διάρκεια κατοίκησης από τη Νεολιθική εποχή ως τα Πρωτογεωμετρικά χρόνια (περίπου 6.000 - 900 π.Χ.).

Τα ευρήματα, στις δύο από τις 70 προϊστορικές θέσεις, δηλαδή στο χώρο του «Τείχους των Δυμαίων» πλησίον του Αράξου και στο χωριό Συλίβαινα κοντά στο Λάππα του σημερινού Δήμου Λαρισσού, αφορούν τον Αχαϊκό νεολιθικό άνθρωπο.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα των υπόλοιπων θέσεων, στο Ελαιοχώρι και στο «Τείχος Δυμαίων» και πάλι, αλλά και στο Αίγιο, στο «Σπήλαιο των Καστριών» του Δήμου Λευκασίου, στις Πόρτες του Δήμου Ωλενίας, στις Καμάρες του Δήμου Ερινεού, στην Αιγείρα του ομώνυμου Δήμου και αλλού, αφορούν την πρωτοελλαδική περίοδο της εποχής του χαλκού (3.000-2.000 π.Χ.), ενώ τη μεσοελλαδική περίοδο (2.000-1.600 π.Χ.) αφορούν τα ευρήματα (και πάλι) στο Ελαιοχώρι και το «Τείχος Δυμαίων», στον Καταρράκτη και στου Μοίραλι του Δήμου Φαρρών, στην Αρραβωνίτσα του Δήμου Ερινεού, στη Συλίβαινα του Δήμου Λαρισσού, στην Πάτρα (συνοικία της Παγώνας) και αλλου.

Τέλος, στη Μυκηναϊκή εποχή αναφέρονται τα αρχαιολογικά ευρήματα σε μια σειρά Αχαϊκών περιοχών, όπως στο Δήμο Μεσσάτιδος (Πετρωτό, Καλλιθέα, Κρήνη), στο Δήμο Ωλενίας (Μιτόπολη, Σπαλιαραίικα), στο Δήμο Πατρέων (Βούντενη, Κλάους, Παγώνα), στα Αγιοβλασίτικα του Δήμου Δύμης, στη Χαλανδρίτσα του Δήμου Φαρρών και αλλού.

Από του Ι` αιώνος μεμαρτηρημένως υπάρχει Επισκοπή Ωλένης ή Βολένης, υποκειμένη άλλοτε εις την Μητρόπολιν Κορίνθου και άλλοτε εις την Παλαιών Πατρών, κάποτε δε ανεξάρτητος.

Έδρα της Επισκοπής Ωλένης υπήρξε κατά καιρούς και κατά χρονολογική σειρά η Αρχαία Ήλις (Παλαιόπολις), η Ώλενα, η Ανδραβίδα, η Γλαρέντζα, η Γαστούνη και τέλος ο Πύργος.

Ο αείμνηστος Μητροπολίτης Ηλείας Αντώνιος εις τον κώδικα της Ιεράς Μητροπόλεως (σελίς 1) αναφέρει σχετικώς «Προ του 1821 δεν γνωρίζομεν επακριβώς που είχον την έδρα των οι αείμνηστοι προκάτοχοι ημών. Η αρχαιοτέρα επιτόπιος παράδοσις μας πληροφορεί ότι μέχρι το 1821 οι επίσκοποι πάσης Ήλιδος, ως ετιτλοφορούντο τότε, παρέμενον οτέ μεν εν Γαστούνη, οτέ δε εν Πύργω. Ο τελευταίος προκάτοχος ημών, ο Ωλένης Φιλάρετος ο Βυζάντιος ο και εθνομάρτυς... είναι ιστορικώς βεβαιωμένον ότι είχεν την έδραν του εν Πύργω».

Σημαντικός σταθμός δια την ιστορία της Μητροπόλεως μας είναι ο διαχωρισμός και η ανεξαρτητοποίησις αυτής το έτος 1899 εκ της μέχρι τότε Ιεράς Αρχιεπισκοπής Πατρών και Ηλείας, κατ' αρχήν ως ανεξάρτητος Επισκοπή Ηλείας και από το 1922, ως Μητρόπολις Ηλείας.

Τα όρια της Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας έχουν σήμερα ως εξής: Ιόνιον Πέλαγος, εκβολές Αλφειού, μέχρι γέφυρα Ερυμάνθου μετά το χωριό Βασιλάκι, Ερύμανθος ποταμός μέχρι Ψωφίδα (Τριπόταμα), Αστράς, Αγράμπελα, Κρυόβρυσι, Κακοτάρι, Αγ. Τριάδα (Μπουκοβίνα), Βάλμη, Ξενιές, Αετοράχη, Δάφνη, Αγιος Νικόλαος (Σπάτα), Ματαράγκα, Καγκάδι, Λάππα, Μετόχι, Ιόνιον Πέλαγος.

Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι δεν υπάγεται εκκλησιαστικά η Επαρχία της Ολυμπίας (Ζαχάρω, Κρέστενα, Ανδρίτσαινα, κλπ.), που ανήκουν εις τον Νομόν Ηλείας. Ανήκουν όμως εκκλησιαστικώς εις αυτήν οι πρώην Κοινότητες Αγραμπέλων (Πορετσό), Αγ. Νικολάου (Σπάτα), Ματαράγκα, Καγκαδίου και Λάππα - Μετοχίου εκ του Νομού Αχαϊας. 

Η Ιερά Μητρόπολις Ηλείας έχει σήμερα 220 ενορίες, 230 εφημέριους και 10 διακόνους. Έχει 220 ενοριακούς Ναούς 105 Ναούς Κοιμητηριών, 309 Παρεκκλήσια και εξωκκλήσια, 23 Ναούς Μονών και Ησυχαστηρίων, 15 Ναούς Ιδρυμάτων και Νοσοκομείων, 12 Ιδιωτικούς Ναούς, 11 Ναούς Οικιστών Θαλάσσης, 2 Ναούς κατασκηνώσεων και 2 Ναούς Στρατοπέδων.